هرمنوتیک و ترجمه قرآن کریم. بررسی موردی سوره نور

کلمه هرمنوتیک hermeneutic از فعل یونانی hermeneuein مشتق شده است که به معنای بیان کردن، تبیین کردن، ترجمه یا تفسیر کردن است. برخی هرمنوتیک را این چنین تعریف کرده اند: "نظریه و عمل تفسیر". البته عملا امکان ندارد تعریف جامعی از هرمنوتیک ارائه کرد که همه گرایشهای هرمنوتیکی را در بگیرد. زیرا دیدگاههای مختلف در مورد رسالت، هدف و کارکرد هرمنوتیک وجود دارد گاه کاملا متفاوت و غیر قابل جمعند. در این تحقیق به روند تاریخی هرمنوتیک و دیدگاههای مختلف صاحبنظران این حوزه در طول تاریخ بیان شده است. هرمنوتیک در ابتدا بدنبال یافتن روش تفسیر بود اما بعدها با ظهور هیدگر و شاگردش گادامر هرمنوتیک رویکردی فلسفی و نسبی گرایانه به خود گرفت. در دوران معاصر صاحب نظرانی چون امیلیو بتی و اریک هرش برخلاف هیدگر و گادامر ازعینیت گرایی در حوزه هرمنوتیک دفاع می کنند. همچنین در حوزه علوم دینی ما مباحث زیادی وجود دارند که با مباحث هرمنوتیکی و تفسیر متون ارتباط دارند. چهارچوب نظری این تحقیق بر مبنای چهار قانون هرمنوتیکی امیلیو بتی (1968- 1890) است که عبارتند از: 1. اصل استقلال هرمنوتیکی موضوع یا قانون ماندگاری معیارهای هرمنوتیکی2. اصل تمامیت یا قانون سازگاری معنا 3. قانون فعلیت فهم 4. قانون مطابقت هرمنوتیکی معنا یا هماهنگ سازی در این تحقیق محقق سعی داشته است به دو سوال زیر پاسخ دهد: 1. آیا مترجمان قرآن کریم به هنگام ترجمه این کتاب مقدس چهار قانون هرمنوتیکی امیلیو بتی را رعایت کرده اند یا خیر؟ 2. اگر بلی، رویکرد آنها چه بوده است؟ در این تحقیق این فرضیه مورد آزمایش قرار گرفت : "مترجمان قرآن کریم چهار قانون هرمنوتیکی امیلیو بتی را به هنگام ترجمه این کتاب مقدس رعایت کرده اند". محقق برای انجام این تحقیق سه ترجمه از سوره مبارکه نور به زبان انگلیسی را به عنوان پیکره انتخاب کرده است. این سه ترجمه متعلق به آرتور جی.آربری، سید علی قلی قرائی و خانم طاهره صفارزاده است. محقق به بررسی این سه ترجمه و تطبیق آنها با متن اصلی پرداخته و و در عین حال آنها را از منظر چهار قانون هرمنوتیکی امیلیو بتی مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. نتایج این تحقیق فرضیه آن را تأیید نکردند. چندین مورد در هر سه ترجمه مورد بحث وجود دارد که بر خلاف فرضیه محقق در آنها چهار قانون هرمنوتیکی امیلیو بتی بطور کامل رعایت نشده اند. بنابراین پاسخ اولین سوال تحقیق منفی می باشد. با منفی شدن پاسخ سوال اول دومین سوال تحقیق جوابی نخواهد داشت. باید توجه داشت که علی رغم رعایت نشدن قوانین هرمنوتیکی بتی در سه ترجمه مذبور هدف هر سه مترجم انتخاب شده در این تحقیق تمرکز بر متن اصلی و قصد پروردگار متعال بوده است. این امر نشان می دهد که رویکرد مترجمان در ترجمه قرآن کریم مولف محور بوده است و نه مفسر محور و نسبی. در این میان نباید از یک نکته اساسی غافل بود و آن اینکه عقاید اسلامی و مباحث هرمنوتیکی ارائه شده در خلال علوم اسلامی می توانند پایه و اساسی برای ارائه نظریه هرمنوتیکی جامعی باشد که فهم صحیح متون دینی به ویژه قرآن کریم را تضمین نماید و نیاز حیاتی ما به این امر را برطرف سازند.